با سلام به دوستان .
يكي از پرندگاني كه از راسته گنجشك سانان بوده و معرفي آن در جاي خودش فراموش شد خانواده
پرستو (چلچله ) مي باشد .
پرستو
پَرَستو پرندهای حشره خوار است که تاکنون ۷۴ گونه از آنرا شناسایی کردهاند و در بسیاری از مناطق یافت میشود. این پرندهٔ کوچک را با قد و بدن کشیده (حدود ۲۰ سانتیمتر)، بالهای باریک و نوکتیز، منقار کوتاه و پاهای سست و کوچک، به آسانی میتوان از دیگر پرندگان باز شناخت. برخی از گونههای آن دمهای شاخهدار دارند. پر و بال پرستوها میتواند یکدست و یا دارای نشانهایی به رنگ آبی و سبز با جلای فلزی باشد.
نامهای دیگر
پلپلاسی (در سیستان)، پرستوک، پرستک، خطّاف، فرشتو، فرشتوک، فراشترو، فراشتروک، فراشتک، فراستوک، پلستک، پیلوایه، حاجی حاجی، پالوانه، پالوایه، بادخورک، فرستو، فرستوک، بالوایه، ابابیل (در تداول عامه )، بهار، زازال، چلچله، فرتوک، بلوایه، دُمسنجه، دُمسیجه، بلسک، داپرزه، دال بوز، دال پوز، دال بوزه، دال پُوزه، از نامهای دیگر معادل پرستو در زبان فارسی میباشند. در گویش کرمانی اسپریچو به معنای پرستو آورده شده است. در گویش دزفولی به آن شوپلیشک یا شوپلشک می گویند.
موسم تخمگذاری
در موسم جفتگیری و تخمگذاری پرستوی ماده تا پنج تخم میگذارد، ومدت پانزده روز روی تخمها میخوابد، و پس از بیرون آمدن جوجهها از تخم (تفقیص) و سپری شدن ۲۵ روز جوجهها برای ترک لانه آماده میشوند. اما چند شب نخست را به آشیانه برمیگردند، و از آن پس برای همیشه لانه را ترک میگویند.
پرجمعیتترین گونهٔ پرستو، چلچلهٔ سینه خاکستری است که در آسیا، اروپا، و آمریکای شمالی زندگی میکند. این گونه پرستو گاه در یک فصل سه بار تخم میگذارد. و جالب اینجاست که وقت تخمهای نوبت اول به جوجه تبدیل شدند، پس از ترک لانه جای دوری نمیروند، بلکه در نزدیکی آشیانه میمانند و در غذا دادن به جوجههای نوبت دوم و سوم به پدر و مادرشان کمک میکنند.
کوچ پرستوها
از دیر باز تاکنون انسان میخواسته پی به انگیزهٔ مهاجرت پرندگان ببرد وبداند که چه عواملی در جهتیابی آنها نقش دارد. در هرسال گروههای زیادی از پرندگان که به (پرندگان مهاجر) مشهورند گاهی از شمال به جنوب، وگاهی هم از جنوب به شمال مهاجرت میکنند، ودر این مهاجرت هزاران مایل راه را طی میکنند ودها هزار ده وشهر وروستا را پشت سر میگذارند. البته عوامل طبیعت، دما، آب وهوا، سرما و گرما در این هجرت سالیانهٔ پرندگان نقش مهمی دارد. «پرستوها» سالانه هفده هزار کیلومتر راه را میپیمایند، واز قارهای به قارهٔ دیگر کوچ میکنند، و دارای رکورد سرعت در بین دیگر مهاجران هستند. به طوری که نوشتهاند چهار هزار کیلومتر را در بیست وچهار ساعت میپیمایند. یعنی باسرعت ساعتی حدود صد وهفتاد کیلومتر. گفته میشود که انسان به «پرستو» علاقهای خاص دارد چنانکه سرخ پوستان آمریکایی (در سنتی پیش از دوران مکاشفات کریستوف کلمب) کدو حلوایی را به شاخهای میآویختند تا پرستوها درون (مغز) کدو را بخورند ودر میان آن، برای خود لانهای بسازند. در مورد کوچ پرندگان نظرات متعددی وجود دارد. تا پیش از ابراز نظریهٔ جدید گمان بر این بود که رهبری پرندگان با تجربه و مسن، میدان مغناطیسی زمین، نیروی کوربولیس، تابش آفتاب، وساعت فیزیولوزیکی، در کوچ وجمعیت یابی پرندگان مؤثرند. در سال ۱۹۰۶ میلادی دانشمند زیستشناسی آلمانی «اشنایدر» این حقیقت را حدس زد که پرندگان از روی حرکت خورشید جمعیت یابی میکنند. پس از عرضهٔ فرضیهٔ اشنایدر، دکتر (کرامر) نخستین دانشمندی بود که درستی فرضیه اشنایدر را به کمک آزمایشهای گوناگون، بررسی و ثابت کرد. وی دریافت که حس جهت یابی پرندگان از روی حرکت خورشید به قدری دقیق است که آنها حتی مقدار تغییر وضع ساعت به ساعت خورشید را هم میسنجند.
چلچله دمگاه سفيد
(نام علمی: Delichon urbicum)
چلچله دمگاه سفید یک پرنده مهاجر از راسته گنجشکسانان، خانواده پرستو و سرده چلچلهایان است که در اروپا، شمال آفریقا و مناطق گرمسیر آسیا زندگی میکند و در زمستانها به آفریقای جنوب صحرا و جنوب شرق آسیا مهاجرت میکند. این پرنده حشرات را در حال پرواز شکار میکند و میخورد و معمولاً به مناطقی مهاجرت میکند که تعداد زیادی حشره در آن مناطق وجود دارد. قسمت سر این پرنده آبی رنگ و دمگاه و شکم آن کاملا سفید رنگ است. این پرنده هم در طبیعت و هم در مناطق شهری یافت میشود. شکل ظاهری چلچله دمگاه سفید دقیقأ مشابه دو گونه دیگر خانواده چلچلهیان است که بومی شرق و جنوب شرقی آسیا هستند. این پرنده دارای دو زیر گونه تأیید شده است.
این پرنده لانهای گلی و محصور میسازد که سوراخ مدخل آن در بالا قرار دارد. در زیر لبه پشت بامها و روی صخرهها آشیانه میسازد. چلچله دمگاه سفید در ایران و شهر تهران نیز وجود دارد.
این پرنده توسط پرندگان شکاری و بیشتر توسط لیل شکار میشود. همچنین توسط انگلهای داخلی و کک و کرمها آسیب میبیند ولی با توجه به محدوده وسیع زندگی و جمعیت زیاد آن، در حال حاضر خطر خاصی جمعیت جهانی این پرنده را تهدید نمیکند.
پرستوي دمگاه صورتي
انگلیسی : Red-rumped Swallow
فرانسوی : Hirondelle rousseline
لاتین : Hirundo daurica
مشخصات :
18 سانتی*متر ؛ از روی دمگاه نخودی ، پس سر و نوار چشمی بلوطی ، گلو و سطح شکمی نخودی*رنگ و نداشتن نوار سینه*ای ، بلافاصله شناخته می شود . تارک و پشتش آبی پررنگ با جلای فلزی ، بال*ها و دم دوشاخه آن تقریبا سیاه است . بر خلاف پرستو نشانه*های سفید روی دم را ندارد ، دوشاخه دم آن پهن*تر است و نوک بال*هایش تیز نیست . پروازش سنگین*تر و کندتر از پرستو است . از چلچله دمگاه سفید به وسیله دمگاه و سطح شکمی نخودی ( نه سفید ) مشخص می شود .
زیستگاه :
صخره های ساحلی و کوهستانی . کمتر از پرستو به مناطق مزروعی علاقه دارد . معمولا در دشت های هموار و بیشتر در اطراف پل ها و ساختمان*ها دیده می شود . لانه*هایی شبیه لانه چلچله دمگاه سفید ؛ ولی با مدخلی کوزه مانند در غارها ، شکاف سنگ*ها و زیر پل ها می*سازد .
پراکندگی :
پرنده ای است که در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است . همینطور به طور اتفاقی در سواحل دریای خزر دیده شده است.
چلچله بياباني
نام انگلیسی : Pale Crag Martin
نام فرانسوی : Hirondelle du desert
نام علمی (لاتین) : Hirundo obsolete
چطور پیدایش کنیم :
5/12 سانتیمتر ؛ خیلی شبیه چلچله کوهی ولی بهطور محسوس کوچکتر از آن است و پر و بالش کمرنگتر می باشد ، بخصوص در ناحیه جبه . چانه ، گلو و قسمت بالای سینه آن تقریبا سفید است ، و بر خلاف چلچله کوهی رگهرگه نیست . پروازش نامنظمتر و شبیه چلچله رودخانهای است . چلچله بیابانی رفتاری شبیه چلچله کوهی دارد . !
زیستگاه :
صخرههای مرتفع ، درههای تنگ و خرابههای واقع در مناطق بیابانی . معمولا در ارتفاع کمتر از چلچله کوهی زندگی می کند . زیر پیشآمدگیهای صخرههای بلند و امثال آن لانه می سازد . !
پراکندگی :
چلچله بیابانی پرندهای است نیمه مهاجر و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .!
چلچله رودخانه اي
انگلیسی : Sand Martin
فرانسوی : Hirondelle de ravage
لاتین : Riparia riparia
مشخصات :
12 سانتی متر ؛ از همه چلچله ها کوچکتر است و به وسیله سطح پشتی قهوه ای خاکی ، سطح شکمی سفید و نوار سینه ای قهوه ای رنگ مشخص می شود . چلچله رودخانه ای پرنده ای است ؛ خیلی اجتماعی و بیشتر در سطح آب تغذیه می کند . پروازش سبک ، سریع و توام با بال زدن های پی*درپی می باشد و کتر مانند پرستو هنگام پرواز " ویراژ " می دهد .
زیستگاه :
فضاهای باز در مجاورت رودخانه ها و برکه ها . به طور دسته جمعی در تونل های کوچکی که در دیوار ساحلی رودخانه ها و یا صخره ها لب آب ایجاد می کند آشیانه می سازد .
پراکندگی :
چلچله رودخانه ای پرنده ای است که تابستانها از پراکندگی فراوانی برخوردار است و نیز به صورت مهاجر عبوری در همه جای ایران دیده می شود .
چلچله کوهی (Hirundo rupestirs)
این پرنده 5/14 سانتیمتر طول دارد. بالها پهن، دم مستطیلی به رنگ قهوه ای و فاقد رنگ خاکستری دمگاه است. گونه ها نسبتاً تیره و در تضاد با رنگ گلو و زیر تنه کمرنگ تر ازبدن است. نقطه های ریزی روی چانه و گلو وجود دارد که به دشواری دیده می شود. زیرتنه نخودی خاکستری است که هر چه به دم نزدیک تر می شود تیره تر است. هنگامی که دم باز می شود خال های سفیدی در آن به چشم می خورد. پوشش زیر بالها از پرهای پرواز تیره تر است.
پروازش همراه با سر خوردن و شیرجه رفتن در هواست، اما سریعتر از سایر چلچله هاست. این پرنده نسبتاً آرام و کم صداست و در پرواز صدایی شیبه به "چی پ" یا "چی ر" شنیده می شود. این پرنده در مناطق کوهستانی، دره های تنگ و صخره های ساحلی به سر برده و آشیانه را شبیه نیم کاسه در شکاف صخره ها و در سقف غارها، از گل می سازد. در ایران تابستان ها فراوان است. چنین به نظر می رسد که این پرنده در حال حاضر نیازی به برنامه ویژه حفاظتی ندارد.
چلچله ی گلو قهوه ای
نام علمی : Riperia Paludicola
نام انگلیسی: Plain Martin
نام فارسی: چلچله ی گلو قهوه ای
مشخصات ظاهری: طول بدن این پرنده، 12 سانتیمتر است. پرنده ای کوچک با زیر تنه ی خاکستری مایل به نخودی کمرنگ و زیر بال های قهوه ای تیره است. دم شبیه چلچله ی معمولی با شاهپرهای قهوه ای تیره است. روتنه قهوه ای مایل به سیاه است.
زیستگاه: در حاشیه ی رودخانه های با دیواره ی شنی دیده می شود و به صورت دسته جمعی در سوراخ های همان نواحی تولید مثل می کند. به صورت سرگردان در مناطق جنوب مرکزی و جنوب شرقی ایران دیده شده است.