اغراق نيست اگر بگوييم که زيبايي و آرامش درياچه گهر در ايران منحصر به فرد است. تماشاي زلال آب و رقص قزل در خنکاي يک صبح بهاري در کنار نگين اشترانکوه چنان آدم را سر کيف مي آورد که صحبت از استرس و نگرانيهاي شهري خنده دار به نظر مي رسد. اغلب طبيعت دوستان و ماهيگيران ورزشي شبهاي گهر و لذت صيد ماهي در اين درياچه را تجربه کرده اند و غريب به اتفاقشان خاطرات خوشي از مسافرتهاي گروهي به اين منطقه دارند. درياچه گهر در منطقه اشترانکوه در شهرستان دورود و استان لرستان واقع شده است.



اشترانکوه به دليل تنوع آب و هوا و داشتن زيستگاه هاي مناسب جهت پستانداران بزرگ شکاري از زمانهاي قديم جزء شکارگاه هاي ممتاز کشور بوده و چه به وسيله عشاير و چه از طرف خوانين محلي و اشرافزادگان مورد توجه خاص قرار داشته است. از سال 1340 اين منطقه به صورت قرق درآمده و با وجود تغييرات بسيار در نوع مديريت و حد و حدود منطقه، در حال حاضر با عنوان حفاظت شده و تحت مراقبت سازمان حفاظت از محيط زيست قرار دارد.
بي شک شاخص ترين پديده منطقه اشترانکوه براي اهالي طبيعت و گردشگران، درياچه گهر است. اين درياچه در قلب منطقه حفاظت شده قرار گرفته و ناحيه امن محسوب مي گردد. به طور کلي در گويش محلي اين نواحي، آبهاي زيادي را که در يک قسمت به صورت طبيعي و تالابي جمع شده باشند و يا قسمتي از نقاط عميق رودخانه را که آب بيشتري در آن جمع شود، اصطلاحاٌ گهر مي نامند. به همين دليل درياچه گهر بزرگ را گله گهر و درياچه گهر کوچک را کره گهر مي نامند.
درياچه گهر بزرگ با مساحتي در حدود 100 هکتار و حداکثر عمق 28 متر داراي آبي سرد و شفاف بوده و نماي آبي فيروزه اي بسيار جذابي دارد و هر ساله شاهد خيل عظيم علاقمندان و گردشگران در فصول مجاز است. در اين ميان ماهيگيري ورزشي و صيد با قلاب جذاب ترين تفريح گردشگران اين اکوسيستم آبي محسوب مي گردد. اواخر سال 1340 سرپرست وقت اداره شکارباني لرستان مرحوم سرهنگ جمشيديان تعدادي ماهي سياه از رودخانه هاي مجاور صيد و در درياچه گهر بزرگ رها کرد. در سال 1353 نيز در حدود 20 هزار قطعه ماهي قزل آلاي خال قرمز و رنگين کمان به وسيله هواپيما به درياچه گهر بزرگ ريخته شده و اين زيستبوم آبي را که تا قبل از آن فاقد ماهي بود ماهي دار کرد.
در حال حاضر هر ساله از اواسط خرداد تا پايان شهريور بازديد گردشگران از درياچه گهر صورت مي گيرد و پروانه ماهيگيري جهت صيد ورزشي صادر مي گردد. باقي فصول نيز منطقه ممنوعه بوده و از ورود گردشگر به محدوده امن اشترانکوه جلوگيري مي گردد. ماهي سياه گهر با نام علمي Varicorhinus capoeta زير گونه اي از سياه ماهي هاي غرب ايران است که اشتباها ٌ ماهيگيران منطقه با نام زردپر يا ماهي زرده از آن ياد مي کنند. سياه ماهي گونه اي همه چيز خوار است و گوشت سفت و خوش طعمي دارد و در هنگام صيد، به خوبي مقاومت مي کند. اين ماهي تا وزن 2 کيلوگرم نيز مي رسد و به خوبي با شرايط زيستي درياچه گهر و آب سرد و زلال آن تطابق حاصل نموده است.
قزل آلا گونه اصلي و صيد هدف ماهيگيران ورزشي است و در 2 نوع رنگين کمان و خال قرمز با نامهاي علمي Oncorhynchus mykiss و Salmo trutta در درياچه و رودخانه گهر ديده مي شود. قزل گهر گوشت بسيار مطبوعي داشته و شايد تنها واريته اي در ايران باشد که همچون سالمون هاي کانادايي داراي گوشتي صورتي رنگ است و به قول ماهيگيران قديمي با شعله فندکي پخته شده و گوشت تردش طعمي فراموش نشدني دارد. در سالهاي جاري طي يک اتفاق نادر تعداد بسياري از ماهيان گهر تلف شدند و لاشه هاي آنها تقريبا در سراسر درياچه قابل مشاهده بود. بيش از 95 درصد ماهيان تلف شده سياه ماهي هاي بالغ بودند و تلفات در قزل آلا به ندرت ديده مي شد. همچنين به هيچ عنوان لارو يا بچه ماهي نيز در بين ماهيان مرده وجود نداشت و تمامي آنها بالغ و در اوج رشد خود بودند. نظرات کارشناسي بسياري در اين خصوص منتشر شد که شايد دقيق ترين آنها مرگ مير ناشي از سن و سال زياد و پايان عمر ماهي ها به صورت يک فرايند کاملاٌ اکولوژيک بود. از آنجا که صياد طبيعي به معناي جدي براي ماهيان گهر وجود ندارد و صيد ورزشي هم بسيار مديريت شده صورت مي گيرد، ماهيان به حداکثر وزن و سن خود رسيده و هر چند سال يکبار ( شايد هر 12 سال يکبار ) دسته جمعي مي ميرند. در حال حاضر جمعيت هر 3 گونه ماهي گهر به تعادل رسيده و عليرغم تغذيه سياه ماهي از تخم قزل الا و بالعکس، از نظر اکولوژيک ثبات نسبي به جمعيت زيستمندان درياچه حاکم گشته است.
يکي از بهترين روشهاي صيد قزل آلا در گهر لانسه کشي است. رکورد صيد با لانسه يک خال قرمز 5/8 کيلويي است و به کرات قزل هاي بالاي 5 کيلو توسط ماهيگيران حرفه اي صيد شده است. استفاده از طعمه هاي زنده و پرتابهاي بلند با سرب سنگين نيز نتايج خوبي در پي خواهد داشت. به غير از 2 درياچه کوچک و بزرگ، در سراسر رودخانه گهر تا قريه عمارت قزل آلا ديده مي شود. در استان لرستان در رودخانه کهمان در شهرستان الشتر نيز پروانه صيد قزل صادر مي گردد که در بازديدي که اواخر تابستان از اين رودخانه صورت گرفت بسيار کم آب و تقريبا فاقد ماهي بود. مسير دسترسي به درياچه و پياده روي از درب آستانه تا گردنه پنبه کار و سراشيب خداقوت، توان بدني بالايي را مي طلبد و از اين رو است که شايد گهر از معدود درياچه هاي باشد که از هر گونه عارضه انساني و آلودگي هاي مختص به آن به دور مانده و همچنيان بکر و جذاب علاقمندانش را به سوي خود مي خواند.
عکس ها از نگارنده