2011-08-15, 09:06 AM
گام به گام به سوی موفقیت: هنر تیراندازی تمرینی
به طور کلی دو روش برای تیراندازی به یک هدف وجود دارد که البته کاملا با یکدیگر تفاوت دارند:
ــ روش نخست تقریبا "غریزی" است و از این جهت آن را روش هنری تمرین تیراندازی می نامند. این روش اگر چه امکان اصابت به اهداف زیادی در فواصل معین را فراهم می کند ولی هیچ اطمینانی از موفقیت در هدف بعدی ندارد! بنا براین تیراندازی که می خواهد سکوهای نخست در سطح مسابقات بین المللی جهانی یا حتی المپیک را کسب کند، نمی تواند به این روش اطمینان کند. البته مهارت، غریزه و توانایی طبیعی در این روش وجود دارد ولی حیطه آن محدود است. تعداد زیادی از تیراندازان خوب در سطح جهان از این روش استفاده می کنند.
ــ روش دیگر مربوط به تیراندازی است که "اصابت همه اهداف" جزﺀ مهمترین اولویت های اوست. واضح است که مهارت، غریزه و توانایی طبیعی برای رسیدن به این هدف کافی نیست و تیرانداز باید یک روش ویژه را به خوبی فرا گرفته و در آن مهارت پیدا کند. در عین حال باید بهترین توانائیهای فکری و آمادگی بدنی خود را بکار گیرد. عملکرد "غریزی" به تنهایی کافی نمی باشد! "تیرانداز" با پیگیری این روش، "آگاه" می شود که کل فعالیت تیراندازی را باید با ریزترین جزئیات بر مبنای هماهنگی روانی و غریزی به نحوی فرا بگیرد که حتی پس از ده بار اجرای آن که معمولا در مسابقات اتفاق می افتد نیز امکان اجرای دقیق و موفقیت آمیز را داشته باشد. تیرانداز باید بداند که عملکرد او همواره فقط چند دهم ثانیه طول می کشد اما این حقیقت او را آزرده نمی کند زیرا آگاه است که این مسئله جزﺀ ویژگیهای اساسی ورزش مورد علاقه اوست. تیراندازی موفق خواهد شد که در تمریناتش روی این مسئله کار کرده و بتواند "زمان ذهنی خود را توسعه داده" و این چند دهم ثانیه را به یک زمان بی پایان تبدیل کند.
با توجه به این نکته آشکار می شود که فقط چند ورزش هستند که ویژگی های مشابهی از نظر سرعت، پیچیدگی اجرا یا مهارتهای نامعمول در هماهنگ سازی روانی و توانایی تکرار دارند که ورزشکار در تمام طول مسابقه به آنها نیاز دارد.
ولی آیا فقط استعداد اهمیت دارد؟
بررسی عقاید و دیدگاه عمومی افراد درگیر تیراندازی، تماشاچیان و رسانه ها نشان می دهد که این افراد نمی توانند ارزیابی درستی از پیچیدگی این ورزش برای فرد تیراندازی داشته باشند که می خواهد عملکرد خود را به سطح اعلی در ارزش و اهمیت برساند. آنها هنوز هم "استعداد طبیعی" را یکی از جنبه های اصلی این نظام می دانند. همانطور که گفتیم تیراندازی در استاندارد و اهداف عالی به مولفه های دیگری نیز نیاز دارد. تیراندازان در سراسر جهان (که البته تعدادشان آنقدرها زیاد نیست) وقتی این حقیقت بنیادین را درک کنند که نیازمند آماده سازی فنی و ذهنی هستند، اگر در مرحله بعد بتوانند این آمادگی را برای هر مسابقه با موفقیت تولید کنند، سکوهای نخست را اشغال کرده و لزوم زیادی برای آماده سازی روانی احساس نخواهند کرد!
به هر صورت، این ورزش یک فعالیت سخت، مستمر، هوشمند و ... است. یک تیرانداز خوب به صورت مستمر تمرین می کند تا سطح فنی خود را "همواره بالا" نگه دارد که از نقطه نظر عینی، همیشه کار ساده ای نیست. او اهداف را با اطمینان از اینکه چگونه می تواند آنها را کنترل کند، پیش بینی می نماید، حتی یک لحظه نباید به خود ضعف راه بدهد. هشیاری و آگاهی اش نسبت به آمادگی حضور در مسابقه به هیچ وجه دچار تردید نخواهد شد. به عبارت دیگر تیرانداز می داند که همواره باید ثبات ذهن داشته باشد تا بوسیله آن بتواند فعالیتش را از نقطه نظر فنی تحت کنترل کامل داشته باشد بویژه هنگامی که تیرهایش به اهداف اصابت می کنند. او می داند که اگر به صورت مستمر تکنیک خود را کنترل نکند، دیر یا زود گرفتار یک مشکل تکنیکی می شود که زمان زیادی برای اصلاح آن لازم خواهد بود.
تیراندازی که اهمیت کنترل مستمر شرایط فنی خود را می داند در زمان تمرین فعال تر خواهد بود. او نه تنها از خود می پرسد ((چند هدف را زده ام؟)) بلکه سئوال می کند ((چگونه این اهداف را زده ام؟)) که این سؤال به روش او مربوط است. به محض اینکه یک تیرانداز متوجه شرایط احساسی نامطمئن خود شود، تلاش می کند علت فنی اشتباه خود را پیدا کند. در غیر اینصورت سایه ای از تردید به تفکرات او راه پیدا می کند. این سایه ناشی از یک مشکل حل نشده است که می تواند باعث صدمه بیشتری به عملکرد صحیح تیرانداز شود، بنابراین باید به سرعت، با مسئولیت و شفافیت آنها را بر طرف نمود. اینها دقیقا همان شرایط احساسی هستند که موجب خطای تیرانداز می شوند.
یک تیرانداز حسابگر، مثل سایر افراد مرتکب این اشتباه نمی شود که هدف اصابت نشده را دوباره در خواست کرده و آن را یک بار، دوبار..... یا تا ده بار بزند و اعتقاد پیدا کند که مشکل حل شده است. او مسیر خود را که شامل هدف مذکور است ادامه خواهد داد ولی نه در آن لحظه! تیرانداز حسابگر این قدرت را دارد که در اولین فرصت توقف کرده، فکر کند، وضعیت را تحلیل کرده و سپس جلسات تمرین خود را برنامه ریزی نماید. او باید این کار را به تنهایی انجام دهد تا دیگران را سرزنش نکرده و به علاوه تمرین انفرادی موجب می شود که سایر تیراندازان نیز روی او تاثیری نداشته باشند، نباید محدوده زمانی تعیین کند. توجه به همین ویژگی هاست که یک تیرانداز با هوش و آماده را از سایر تیراندازها متمایز می کند. آمادگی فنی باعث می شود که تیرانداز از مهارتهای خود آگاه بوده و نقطه قوتش همان "اعتماد به نفس" باشد. او به آرامی و با نوعی احساس لذت منتظر لحظه ای می ماند که پا روی جایگاه خواهد گذاشت. با اطمینان می داند که چطور می تواند پرواز هدف را متوقف کند و می داند که مطمئنا آن را متوقف خواهد کرد.
اعتماد به نفس
دانش آموزی که می داند به خوبی برای امتحان آماده است، در وضعیت روان شناختی مشابهی قرار دارد. او با خوش بینی، سهولت، اطمینان و آگاهی از توانایی هایش با امتحان مواجه می شود. او می داند که این آمادگی با موفقیت حتمی همراه خواهد بود. البته این احتمال نیز وجود دارد که همان دانش آموز فقط چند روز بعد با امتحان دیگری مواجه شود که می داند به خوبی برای آن آماده نیست. بدین ترتیب نامطمئن و مضطرب شده و هیچ کمک روانشناسی در دنیا وجود ندارد که بتواند برای غلبه بر این "ناراحتی و تردید ذهنی" ناشی از آمادگی ضعیف به او کمک کند.
وحشت، اضطراب، تردید .... اطمینان: معنای اینها چیست؟
اکنون می خواهیم شرایط احساسی یا روانی را درک کنیم که ذهن یک تیرانداز را هنگام مسابقه در اختیار دارند. ابتدا ببینیم لغت نامه در تعریف این واژه ها چه می گوید:
A. وحشت: واکنشی که ناگهان موجب توقف ذهن و بدن در پاسخ به یک خطر واقعی یا خیالی شده و قدرت عکس العمل را از فرد گرفته و او را به اقدامات غیر قابل کنترل وامی دارد.
B. اضطراب: هیجان ناشی از یک تردید عذاب آور.
C. تردید: وضعیتی که به دلیل الگوی حل مسئله نامناسب و/ یا ضعف در یادگیری این الگو منجر به کاهش احتمال موفقیت خواهد شد.
D. اطمینان: حالت مثبت ذهن بدون خطرات واقعی یا خیالی. وقتی این حوزه شرایط احساسی (خشم، اضطراب، تردید) را تحلیل می کنیم، در درجه اول، تردید را داریم که با افزایش شدت، به "اضطراب" و سپس به "وحشت" تبدیل می شود. تعریف "تردید" از نظر معنا بسیار روشن می باشد، که در بالا دیدیم. بنابراین در خصوص تیراندازی با این مشکل مواجهیم که چگونه می توان یک هدف را به طور مستمر و یکنواخت مورد اصابت قرار داد. اگر چه در صورتی که نتوانیم مسئله را به خوبی تعریف و حل کرده و یا بخواهیم مسئله را حل کنیم ولی الگوی حل مسئله را به خوبی ندانیم، در هر دو حالت خود را در وضعیت " تردید" درباره نتیجه اقدام خود قرار داده ایم. اگر این شرایط ادامه پیدا کند ممکن است باعث ((اضطراب)) شده و در موارد حاد به ((وحشت)) تبدیل شود.
الگوی حل مسئله
هنگام ارزیابی سطح فنی خود، بی رحم باشید .... این امر به شما کمک خواهد کرد. اکنون می خواهیم تحلیل وجود رابطه میان آمادگی فنی و پایداری روانی را به پایان ببریم. ((اطمینان)) مطلق یک حالت ذهنی است که برای تیراندازی موثر با هشیاری کامل نسبت به توانائی ها باید وارد آن شد. تیرانداز با مشکلاتش مواجه شده، آنها را حل کرده، الگوی حل مسئله برای تکامل را فرا گرفته و روی جایگاه قدم می گذارد، او مطمئن است که ((بازی را در اختیارد دارد)) و توانایی لازم برای این کار در او وجود دارد! هدف در حال پرواز هیچ فشار روانی روی او وارد نمی کند. این هدف برای او صرفا یک نقطه ارجاع و علامتی برای شروع فرآیند تیراندازی است. وقتی شما وارد این ((ساز و کار ذهنی)) می شوید دیگر فضایی برای مشکلات روانی وجود ندارد. بنابراین شما باید با خودتان بی رحم باشید تا سطح فنی ((واقعی)) خود را بدون مخفی کردن چیزی و بدون غرور کاذب درک کنید. اگر خودتان موفق نشدید، از یک تیرانداز با تجربه کمک بگیرید. نتیجه این تحلیل در طراحی برنامه بهبود عملکرد شما موثر خواهد بود.
با چه دیدگاهی به جایگاه تیراندازی نزدیک می شویم؟
یک مثال کوتاه در توضیح این مسئله به ما کمک می کند: سوابق امتیازات تمرینی و مسابقه ای شما نشان می دهد که میانگین اهداف مورد اصابت شما 5/22 از 25 بوده است بنابراین لازم است بسیار شدید روی تکنیک تیراندازی خود تمرین کنید. حال اگر در یک مسابقه 24 امتیاز از 25 امتیاز بدست آوردید، خوب است ولی نباید فورا به سراغ دوستان خود رفته و برای آن ها توضیح دهید که عدم کسب آن یک امتیاز، ناشی از یک هدف احمقانه بوده است. در عوض از خود بپرسید چه عامل فنی و چه شرایط ذهنی به شما اجازه داد که بجای 5/22 از 25 امتیاز، 24 هدف را بزنید. این دو دیدگاه کاملا متفاوت هستند. در حالت اول شما نشان می دهید که فقط به دنبال امتیازات بی فایده هستید و با خود فکر می کنید که کار من ارزش زیادی دارد زیرا 24 هدف را زدم. اما حالت دوم نشانه تمرکز بر بهبود مستمر مهارتهای فنی شما است. اینکار فایده زیادی داشته و حالتی از رضایتمندی به شما می دهد.
در اینصورت دیدگاه شما نسبت به مسابقه صحیح تر و دقیق تر بوده و برای خودتان هدف خوشایندی تعیین کرده اید که در ذهن شما شکل می گیرد. اگر در باره نتیجه تیراندازی شرط بندی کنید، حتی نیم امتیاز بهتر نخواهید شد. ایجاد انتظارات غیر واقعی موجب نوعی اضطراب می شود. بنا بر این پیش بینی کنید که بطور میانگین 5/2 هدف را در هر مسابقه از دست خواهید داد. اگر این عدد به صفر رسید شگفت زده نشده و خود را کنترل کنید البته احساس رضایتمندی اشکالی ندارد اما نباید فرآیند های معمول روانی خود را تحت تاثیر این موفقیت قرار دهید.
جالب است ولی پذیرفتن یک ضعف ذهنی، ساده تر از یک ضعف فنی است. در ورزش تیراندازی می بینیم که تیراندازها بطور کامل توانائیهای فنی خود را دنبال می کنند شاید به این دلیل که آنها برای کسب امتیاز 25 تلاش کرده و امتیاز ضعیف را به ((تزلزل ذهنی)) نسبت می دهند.
البته آنها باید خوشحال باشند که این ادعا صحت ندارد. این تیراندازها گمان می کنند که ارائه توضیح روانی برای مشکل آنها، حل آن را ساده تر می کند، در حالیکه چنین نیست. مشکلات روانی ((واقعی)) برای یک تیرانداز به دشواری قابل حل خواهد بود بنابراین مراقب باشید یک مشکل فنی معمولی را به یک مشکل خیالی تبدیل نکنید. شما باید به کمک یک تحلیل عمیق و دقیق، مشکل واقعی خود را شناسایی کنید. از سوی دیگر مشکلات روانی واقعی، مهم، پیچیده و دشوار، کاملا متفاوت هستند. این مشکلات برای تیراندازانی اتفاق می اقتند که مهارت فنی عالی خود را با پیروزی در رقابتهای مهم بین المللی اثبات کرده اند ولی ناگهان متوجه می شوند که دیگر نمی توانند پیروز شوند. تحلیل این موارد به دو نکته اساسی منجر می شود:
A- تیرانداز مذکور اگر چه از نظر تئوری دارای یک روش بهینه تیراندازی است، نمی تواند آنرا بطور صحیح بکار ببرد.
B- توانائیهای روانی او برای تمرکز بر مولفه های ضروری، بشدت مختل شده و امکان حفظ آنها وجود ندارد. در این شرایط روشهای متدوال برای حفظ تمرکز به او کمکی نخواهد کرد و همکاری نزدیک میان روانشناس و مربی می تواند بهترین نتیجه را داشته و به تیرانداز کمک کند که از باتلاق مذکور خارج شود. به خوبی تلاش کنید تا "محل" خطاهای خود را تعیین کنید. شاید تا اینجا گمان کنید که ما برای آمادگی روانی اهمیت نسبی قائل هستیم در صورتیکه چنین نیست. ما تلاش داریم به تیرانداز کمک کنیم تا خطاهای فنی خود را به وضعیت روانی نسبت ندهد. این مسئله برای تیراندازانی مهم است که نمی توانند عملکرد خود را استمرار دهند. چنین استدلالهایی بسیار خطرناک بوده و ممکن است شما را در مسیر نادرست پیش ببرد. تیرانداز از مشکل واقعی خود غافل شده و با تبدیل مشکل فنی به مشکل روانی، وقت خود و سایر افراد را بیهوه تلف می کند. برای توضیح دیدگاه خود نسبت به این موضوع تاکید می کنیم که ما طی سالهای اخیر جزﺀ اولین کسانی بودیم که لزوم مساعدت حرفه ای مستمر از طریق یک متخصص روانشناسی ورزشی را تبلیغ کرده ایم. ما فعالیت این افراد را مفید دانسته و تحت شرایط زیر از آن حمایت خواهیم کرد:
A- شرط نخست آن است که متخصص روانشناسی ورزشی به یک متخصص ((روانشناسی تیراندازی)) تبدیل شود. روانشناسان حرفه ای می دانند که برای کمک به تیرانداز جهت حداکثر استفاده از مهارتهای فنی او، تخصص در "روانشناسی ورزشی" به تنهایی کافی نیست. روانشناس باید با تیراندازی آشنا بوده و با تیراندازان و "تیم فنی" همراه باشد او باید ویژگیهای تیرانداز، جزئیات شخصیتی و ...... را علاوه بر شرایط احساسی "درک" کند. بعلاوه او باید خطاهای فنی تیرانداز را تشخیص دهد و بدین ترتیب کارآیی موثری داشته باشد. در اینجا از یک روانشناس حرفه ای یاد می کنیم که بواسطه فعالیت مستمر توانست دنیای تیراندازی به اهداف پروازی را شناخته و به آن نفوذ کند. ما لحظات موفقیت و تجربیات ارزشمندی را با هم تقسیم کرده ایم: پروفسورAlberto cei
B- شرط دوم آنست که وجود روانشناس در تیم نباید تیرانداز را از بهبود ویژگیهای فنی غافل کند. یکی از متداول ترین تجربیات در این حوزه آنست که تیرانداز نزد روانشناس رفته و چنین می گوید: ((من نمی توانم کارآیی تمرینات را در مسابقه تکرار کنم، میانگین اهدافی که در مسابقه می زنم حداقل یک یا دو هدف کمتر از تمرینات است)) و آنها نهایتاً می گویند ((باید روی وضعیت ذهنی خودم کار کنم)) می توانیم شرط ببندیم که آنها در صورت دسترسی به یک روانشناس، فورا به او مراجعه خواهند کرد. ما اعتماد داریم که این تیراندازان نیازی به روانشناس ندارند بلکه باید با تواضع برای تشخیص ضعف های فنی خود تلاش کنند.
تمرین و مسابقه باید با ذهنیت مشابه و با توجه به زمان مورد نیاز (حدود 25 دقیقه) برای یک گروه تیرانداز 6 نفره انجام شود.
باید به این تیراندازان یاد آوری نمود که مشکلات فنی غالبا بوسیله شرایط مطلوب، مثلا مکان تمرین، تمرین انفرادی یا همراه با دوستان صمیمی، پوشانده می شوند. در چنین شرایطی نقاط مرجع مثبت، تیرانداز را احاطه می کنند. هیچ فشاری وجود ندارد و وضعیت روانی بسیار مطلوب است. ما در تمرین هستیم و از دست دادن یک هدف عواقب عملی ندارد زیرا فقط داریم تمرین می کنیم. وجود این حالت ذهنی همراه با وضعیت های مطلوب خارجی و روان شناختی به سادگی این تصور را بوجود می آورد که همه چیز به خوبی پیش می رود. در این صورت تنها عامل کنترل برای تیرانداز این است که آیا هدف را زده است یا خیر ولی چگونگی این کار مطرح نخواهد بود . بعلاوه در شرایط مطلوب امکان اصابت اهداف، بیشتر می شود. و در نتیجه این شرایط موجب پوشاندن مشکلات فنی خواهد شد. و لحظه ای که خود را در مسابقه ببنیم، همه چیز ناگهان تغییر می کند: تنش روانی برای آغاز ((مسابقه)) ; محدوده تیراندازان (حتی زمانی که یکسان هستند، ما آن ها را متفاوت می بینیم) ; هم تیمی ها (کسانی که ما انتخاب نکرده ایم و احتمال دارد از آن ها خوشمان نیاید) ; ((ارزشی که از دست دادن هدف دارد)) ، (از دست دادن یک هدف هنگام تمرین اهمیتی ندارد .... ولی اکنون اینطور نیست. ما اکنون در حال مسابقه هستیم ..... مشغول مسابقه! لغت مسابقه در ذهن ما تکرار می شود) و درست در همین موقع است که مشکلات فنی ((پوشیده)) ظاهر می شوند. این شرایط استرس آور موجب می شود که محدودیت های فنی قدیمی دوباره مشهود گردند. بدین ترتیب اعتماد به نفس تیرانداز آسیب می بیند و کارآیی او ضعیف می شود این مسئله کاملا طبیعی است.
اگر مشکلات عدم آرامش روانی پس از کار متمرکز و دقیق روی تکنیک تیرانداز بر طرف نشوند (موارد بسیار نادر) با کمک یک روانشناس می توان مشکلات را بر طرف نمود. البته تصمیم گیری صحیح در این باره برای فرد تیرانداز بسیار دشوار است.
فصل قبلی را با این مطلب به پایان رساندیم که ما با چند جنبه روان شناختی از تیراندازی سروکار داریم و هم چنین چند نکته عملی در این فصل ارائه کردیم. اکنون جنبه های روانی تیراندازی را به روش عملی بررسی می کنیم. همانطور که متوجه شده اید، تحلیل قبلی برای توضیح یک جنبه عملی بسیار مهم صورت گرفت: این مسئله نوعی حالت سردرگمی است که باعث می شود شما مشکلات را به تزلزل روانی نسبت بدهید و نتیجه آن بروز خطاهای فنی، ساده یا پیچیده می باشد. به همین دلیل است که اگر مشکلات فنی مذکور بر طرف شوند، تزلزل روانی ناپدید یا بشدت ضعیف می شود. ما در طول سالهای تمرین، به دفعات با این وضعیت مواجه شدیم.
درباره معنای توانایی تفکر صحیح .
در پایان گرد هم آیی نظری و عملی، یکی از افرادی که نکاتی متفاوت با تجربیات چند ساله خود فرا گرفته بود، نزد گروهی از دوستان تیراندازی آمد و در حالیکه لبخند می زد گفت: پیش از این گردهم آیی، من هنگام تفکر موقع مسابقه، حالت چهره بسیار متمرکزی داشتم. البته این کار را بیشتر برای تاثیر گذاشتن روی رقبا انجام می دادم. اکنون متوجه شدم که من اصلا در باره چیزی فکر نمی کردم و اندیشه هایم بدون کنترل سرگردان بوده اند. و یکی از چیزهایی که ذهنم را مشغول می کرد تکرار این فکر بود: ((مراقب باش که خطا نکنی. در غیر اینصورت مسابقه را خواهی باخت.)) به همین سادگی بود که من عنصر اصلی این ورزش را فراموش کردم: هدف! من آنرا با ((یک دور)) یا حتی با ((مسابقه)) جایگزین کرده بودم. خوشبختانه اگر چه هنوز همین حالت را دارم اما یک تصویر فنی طراحی کرده ام که روی آن تمرکز می کنم. تصاویر ذهنی دارم که باید بخاطر آورده و آنها را در ذهنم بازسازی کنم. این چیزها ذهن مرا اشغال کرده و دیگر جایی برای تزلزل و انحراف وجود ندارد. می دانم که همواره باید روی چیزهایی تمرکز کنم و موارد زیادی هم برای فکر کردن وجود دارد. پس زمان گذشته و به سرعت نوبت من می رسد که روی جایگاه رفته و تیراندازی کنم. یک بار دیگر تکرار می کنیم که تیرانداز بوسیله ذهنیت و احساسات خود می تواند مفاهیم مثبت و منفی برای شروع هر دور از مسابقه داشته باشد:
افکار خوب:
چیزهایی وجود دارند که روی آن ها تمرکز خواهم کرد.
من در باره هدف فکر می کنم.
تصاویر ذهنی دارم که باید در ذهن خود باز سازی کنم.
روی موارد لازم تمرکز کرده ام.
زمان به سرعت می گذرد و جایی برای تزلزل و انحراف وجود ندارد ..... تقریبا نوبت من است که تیراندازی کنم.
افکار منفی:
طوری عمل کرده ام که برای تاثیر گذاری روی رقبا فکر کرده بودم.
من در باره هیچ چیز فکر نکردم.
افکارم سرگردان است.
به خودم گفتم: (( هدف را از دست نده)).
من به نتیجه ((دور)) فکر کردم.
به نتیجه نهایی مسابقه فکر کردم.
یاد بگیرید که سریع تر تمرکز کنید ....... با تمرین شروع کنید.
فرض کنید جزء آن تیراندازانی هستید که الگوی رفتاری طبیعی دارند.
در این شرایط افکار روی اقدامات تاثیر گذاشته و حتی می تواند مانع اجرای برخی اقدامات شود. در این شرایط مساعدت روانی ضروری است. بنا براین تیرانداز باید از اهمیت اندیشه های خود آگاه باشد. او می داند که با استفاده درست از تفکرات خود می تواند بهترین نتیجه را از یک تکنیک معین بگیرد. او نباید نامطمئن باشد. انگیزه فردی و تمایل زیادی دارد که روی جایگاه رفته و هدف ها را بزند. او خوشبین، راحت، مطمئن بوده و از توانایی های فنی خود آگاه است. شما باید در این وضعیت باشید و تفاوتی نمی کند که می خواهید جلسه تمرین را شروع کنید یا مسابقه. هر گاه که این احساس را نداشتید باید فکر کنید که چرا چنین است. دوباره تکرار می کنیم. به محض اینکه روی جایگاه پا می گذاریم- که از جلسات تمرین شروع می شود- باید یک مکانیسم خود کار به راه بیفتد که به ما کمک کند از اوقات تمرکز به اوقات آرامش گام بگذاریم. این کار موجب می شود که نظم خاصی در فعالیت های ما ایجاد شده و بهترین استفاده را از توانایی های خود ببریم.
باید خاطر نشان کنیم که کتاب های زیادی در مورد تمرکز و آسایش بصورت عملی وجود دارد.
یوگا، zen ، فلسفه های شرقی همگی روی روش های تمرکز و آسایش تاکید دارند. البته اگر فقط به یک کمک برای تیراندازی به اهداف پروازی متکی باشید، همه نیازهای شما بر آورده نخواهد شد. آشنایی با اندیشه های متفاوت به شما کمک می کند که جنبه های متفاوت زندگی شامل تیراندازی را با دیدگاهای متفاوت بینید.
به همین دلیل بهتر است با یک روانشناس ورزشی مشورت کنید. او می تواند موارد مفیدی به شما بیاموزد و توانایی های تمرکز و آسایش را فقط تا میزانی که نیاز دارید در شما تقویت کند. به عنوان مثال شما را قادر می سازد که 25 دقیقه یعنی در طول زمان یک مسابقه عملکرد صحیح و دقیق داشته باشید. در عین حال مهارتهای تبدیل تمرکز به آسایش را طی همین 25 دقیقه به شما می آموزد.
شما باید متقاعد شوید که هنگام تمرین کارهای زیادی دارید که باید انجام دهید و باید مهارتهای روانی و تکنیک خود را برای همین مدت 25 دقیقه تقویت و هماهنگ نمایید. اکنون می خواهیم زمان یک دور مسابقه را برای یک تیرانداز تحلیل کنیم. او حدود 21 دقیقه در حالت آماده باش و 4 دقیقه و 40 ثانیه روی جایگاه مشغول تیراندازی است. اکنون این زمان را به یک بار روی جایگاه رفتن تبدیل می کنیم. تیرانداز حدود 2 دقیقه و 40 ثانیه در آماده باش و 35 ثانیه مشغول تیراندازی است پس با زمانهای کوتاهی سرو کار داریم که همراه با قابلیت فنی، امتیاز شما را تعیین خواهند کرد. اکنون ببینیم طی این زمان کدام کارها را نباید انجام داد:
نباید اهمیت بیش از اندازه ای برای فعالیتهای خود قائل شوید. شما فقط مشغول انجام یک ورزش هستید که ارتباطی به زندگی، عشق یا شرف شما ندارد. تیراندازی فقط یک ورزش است .
نباید اشتباهات خود را بیش از اندازه جدی بگیرید. اشتباهی که اتفاق افتاد مربوط به زمان ((گذشته)) بوده و تحلیل و تصحیح آن مربوط به زمان ((آینده)) است. نباید اجازه دهید این اشتباهات روی ((وضعیت فعلی)) شما تاثیر بگذارد.
نباید عجله داشته باشید. هر دور مسابقه حدود 25 دقیقه طول می کشد. نتیجه این مسابقه وابسته به عملکرد شما در لحظات مختلف این زمان است.
از شکست خوردن نهراسید. شکست یک تنبیه نبوده بلکه یک اتفاق متداول در مسیر موفقیت شماست.
به سر نوشت رقیب خود توجه نکنید. در تیراندازی رقیب وجود ندارد. هر تیرانداز باید پاسخ خود را به توانائیهایش برای اجرا یا عدم اجرای خواسته های خود پیدا کند.
نباید در مورد نتیجه یک دور مسابقه یا از آن بدتر در باره نتیجه کل مسابقه فکر کنید. حتی بهترین تیراندازان هم نمی توانند نتیجه یک دور مسابقه را بدانند چه رسد به کل مسابقه. فقط باید به نتیجه اصابت هر هدف فکر کنید.
نباید به افکار خود اجازه دهید بدون کنترل حرکت کنند، در اینصورت هدف از ذهن شما بیرون می رود.
برای جلوگیری از وقوع شرایط فوق باید زمان انتظار میان دفعات تیراندازی را با افکار مفید و الگوهای رفتاری مناسب پر کنید. فقط کافیست توصیه های متخصصان روانشناسی را اجرا کنید. نقطه قوت این توصیه ها آن است که در مورد سایر تیراندازان امتحان شده و موثر بوده اند بنابراین می توانید با خیال آسوده به آنها اطمینان کنید. البته می توان الگوهای مذکور را به نوعی اصلاح کرد تا با شخصیت و خواست های شما هماهنگ شود اما در هر حال نتیجه آنها باید شما را قادر کند که در زمان 2 دقیقه و 40 ثانیه میان یک بار تیراندازی روی جایگاه و حضور مجدد در جایگاه، تفکر صحیحی داشته باشید. اکنون این زمانهای انتظار را در دو بخش مهم ارزیابی می کنیم:
آرامش
فرض کنیم فعالیت روی جایگاه را همین لحظه تمام کرده ایم و انرژی های روانی و فیزیکی را به صورت انفجاری مصرف کرده ایم حال باید این انرژی ها را در فاز آرامش، مجدداً کسب کنیم. حالا باید فورا در چند دهم ثانیه ذهن خود را به طور کامل تخلیه کنیم. این کار فقط با کمک یک روانشناس و طی حدود 8 هفته جلسات تمرینی امکانپذیر خواهد شد. هدف از این کار آن است که برای چند لحظه ذهن خود را تا آنجا که امکان دارد از تیراندازی دور کنیم تا فشارهای مربوط به آن بر طرف شوند. همچنین می توان از دستور العمل زیر استفاده کرد:
1- چشمهای خود را به سمت پایین دوخته و به آرامی تا 10 بشمارید. 15 ثانیه
2- سه بار نفس عمیق کشیده و روی صدای ورود و خروج هوا به ششهای خود تمرکز کنید. 15 ثانیه
3- دو مرتبه تا 10 شمرده و آنها را با رتیم تنفس خود همزمان کنید. 30 ثانیه
4- یک صحنه تاثیر گذار در ذهن خود تصور کنید که شما را شاداب می کند. 20 ثانیه
کل زمان آرامش 80 ثانیه
تمرکز:
اکنون توانسته ایم اندیشه های خود را طی مدت یک دقیقه، از تیراندازی و پیامدهای آن دور کنیم. اگر نتوانید اینکار را انجام دهید بدین معناست که روش انجام آن را به خوبی فرا نگرفته اید و باید در این راه تلاش کنید. زیرا ناتوانی در انجام آن امکان ورود سایر تفکرات مخرب را به ذهن شما فراهم می کند.
حالا به مرحله ای رسیده اید که باید قبل از گام گذاشتن روی جایگاه، مرحله تمرکز را انجام دهید.
1- دوباره باید از مرحله روانی خارج شوید و به فضای تیراندازی وارد شوید. برای اینکار به بالا نگاه کرده و چشم های خود را به سرعت باز و بسته نمائید. در همین زمان با اراده و به صورتی مصمم باید اسلحه را در دست خود بفشارید. هنگام نزدیک شدن به نوبت بعدی تیراندازی می توانید این کارها را همزمان انجام دهید. 15 ثانیه
2- دو جعبه فشنگ برداشته و به دقت آنها را بررسی کنید. کیفیت، قدرت و قابلیت آنها که شما را در فعالیت پیروزمندانه تان کمک می کند، تحسین کنید. 10 ثانیه
3- هدف در حال پرواز و اقدام به تیراندازی را در ذهن خود مجسم کنید. در اینجا باید هر آنچه آموخته اید به کار ببرید. مثل این است که تیراندازی را واقعا در ذهن خود انجام می دهید. 20 ثانیه
4- هنوز نیم دقیقه تا رسیدن به زمان تیراندازی وقت دارید. آرام بمانید. اکنون به هدف هایی که در حال پرواز هستند نگاه کنید. از این لحظه به بعد هر آنچه هنگام تیراندازی انجام می دهید را روی هدفهای نفر قبلی تصویر سازی کنید. لحظه مورد نظر نزدیک می شود و شما سرنوشت هدف را تعیین می کنید. 25 ثانیه
5- فقط چند ثانیه تا قدم گذاشتن روی جایگاه فاصله دارید. عینک دودی و کلاه خود را تنظیم کرده و دستهای خود را خشک کنید. جایگاه خالی و نوبت شماست. 10 ثانیه
کل زمان تمرکز 80 ثانیه
فعالیت روی جایگاه:
روی جایگاه رفته و مستقر شوید. آن را جایگاه خودتان در نظر بگیرید. باید استقرار محکم پاهای خود را روی جایگاه حس کنید. نگاه و توجه خود را متمرکز کنید. یک یا دو فشنگ درون تفنگ قرار دهید وقتی تفنگ را می بندید نفس عمیق کشیده و وضعیت صحیح را اتخاذ کنید. وقتی نیمی از نفس را بیرون دادید، در خواست پرتاب هدف کرده و تا اتمام تیراندازی نفس خود را نگاه دارید. ظاهر شدن هدف فقط علامتی برای شروع فعالیت شماست و فعالیت شما نیز اجرای کامل تکنیکی است که خودتان طراحی کرده اید. آرام بمانید، تمرکز کنید و همین مراحل را برای سایر اهداف بدون توجه به نتیجه هدفهای قبلی تکرار کنید. 35 ثانیه
پس از هشتمین حضور در جایگاه، دور تمام می شود. باید آرام شده و ذهن خود را تا حد امکان از فعالیتهای قبلی خالی کنید. جلوی هر نوع اندیشه مثبت یا منفی نسبت به دور قبلی را بگیرید. پیش از اتمام مسابقه نباید درباره علت از دست دادن هدفها فکر کنید. در صورت امکان، ربع ساعت با چشمان بسته استراحت کنید. در صورت نیاز می توانید به آرامی چیزی بنوشید. اکنون آماده اید تا مجددا وارد دنیای تیراندازی شوید.
اگر در باره نکته ای پیرامون دور قبلی ابهام دارید، حالا باید با مربی خود مشورت اما از حالت آرامش خارج نشوید. از یک مسابقه تا مسابقه بعد چه کار باید بکنید؟
سعی کنید تا حد امکان طبیعی باشید. از بحثهای داغ اجتناب کنید. شادابی خود را حفظ کنید. در باره تیراندازی و اهداف ناموفق با دیگران صحبت نکنید. به موسیقی دلخواه خود گوش کنید. مطالعه کنید و ..... 20 دقیقه پیش از دور بعدی کمی حرکات کششی انجام دهید تا ماهیچه هایتان فعال شوند. کمی نرمش کنید. 10 دقیقه قبل از رفتن به جایگاه، هر آنچه لازم دارید به محل تیراندازیِ دور بعدی ببرید. اهداف را در حالی که راحت نشسته اید تماشا کنید. آنها همواره آن طور که شما می خواهید نیستند. شاید کمی بالاتر یا پایین تر باشند. آنها را نگاه کنید ولی نگذارید روی شما اثر بگذارد. شما به اندازه ای در تکنیک خود مهارت دارید که می توانید هدف را در ارتفاع بالا و پایین در حالی که با دست دیگر خود یک بشکه را نگه داشته اید بزنید! یکی از نقاط قوت شما همین است. همینطور که منتظر نوبت خود هستید چند بار تیراندازی را به صورت ذهنی شبیه سازی کنید.
به طور کلی دو روش برای تیراندازی به یک هدف وجود دارد که البته کاملا با یکدیگر تفاوت دارند:
ــ روش نخست تقریبا "غریزی" است و از این جهت آن را روش هنری تمرین تیراندازی می نامند. این روش اگر چه امکان اصابت به اهداف زیادی در فواصل معین را فراهم می کند ولی هیچ اطمینانی از موفقیت در هدف بعدی ندارد! بنا براین تیراندازی که می خواهد سکوهای نخست در سطح مسابقات بین المللی جهانی یا حتی المپیک را کسب کند، نمی تواند به این روش اطمینان کند. البته مهارت، غریزه و توانایی طبیعی در این روش وجود دارد ولی حیطه آن محدود است. تعداد زیادی از تیراندازان خوب در سطح جهان از این روش استفاده می کنند.
ــ روش دیگر مربوط به تیراندازی است که "اصابت همه اهداف" جزﺀ مهمترین اولویت های اوست. واضح است که مهارت، غریزه و توانایی طبیعی برای رسیدن به این هدف کافی نیست و تیرانداز باید یک روش ویژه را به خوبی فرا گرفته و در آن مهارت پیدا کند. در عین حال باید بهترین توانائیهای فکری و آمادگی بدنی خود را بکار گیرد. عملکرد "غریزی" به تنهایی کافی نمی باشد! "تیرانداز" با پیگیری این روش، "آگاه" می شود که کل فعالیت تیراندازی را باید با ریزترین جزئیات بر مبنای هماهنگی روانی و غریزی به نحوی فرا بگیرد که حتی پس از ده بار اجرای آن که معمولا در مسابقات اتفاق می افتد نیز امکان اجرای دقیق و موفقیت آمیز را داشته باشد. تیرانداز باید بداند که عملکرد او همواره فقط چند دهم ثانیه طول می کشد اما این حقیقت او را آزرده نمی کند زیرا آگاه است که این مسئله جزﺀ ویژگیهای اساسی ورزش مورد علاقه اوست. تیراندازی موفق خواهد شد که در تمریناتش روی این مسئله کار کرده و بتواند "زمان ذهنی خود را توسعه داده" و این چند دهم ثانیه را به یک زمان بی پایان تبدیل کند.
با توجه به این نکته آشکار می شود که فقط چند ورزش هستند که ویژگی های مشابهی از نظر سرعت، پیچیدگی اجرا یا مهارتهای نامعمول در هماهنگ سازی روانی و توانایی تکرار دارند که ورزشکار در تمام طول مسابقه به آنها نیاز دارد.
ولی آیا فقط استعداد اهمیت دارد؟
بررسی عقاید و دیدگاه عمومی افراد درگیر تیراندازی، تماشاچیان و رسانه ها نشان می دهد که این افراد نمی توانند ارزیابی درستی از پیچیدگی این ورزش برای فرد تیراندازی داشته باشند که می خواهد عملکرد خود را به سطح اعلی در ارزش و اهمیت برساند. آنها هنوز هم "استعداد طبیعی" را یکی از جنبه های اصلی این نظام می دانند. همانطور که گفتیم تیراندازی در استاندارد و اهداف عالی به مولفه های دیگری نیز نیاز دارد. تیراندازان در سراسر جهان (که البته تعدادشان آنقدرها زیاد نیست) وقتی این حقیقت بنیادین را درک کنند که نیازمند آماده سازی فنی و ذهنی هستند، اگر در مرحله بعد بتوانند این آمادگی را برای هر مسابقه با موفقیت تولید کنند، سکوهای نخست را اشغال کرده و لزوم زیادی برای آماده سازی روانی احساس نخواهند کرد!
به هر صورت، این ورزش یک فعالیت سخت، مستمر، هوشمند و ... است. یک تیرانداز خوب به صورت مستمر تمرین می کند تا سطح فنی خود را "همواره بالا" نگه دارد که از نقطه نظر عینی، همیشه کار ساده ای نیست. او اهداف را با اطمینان از اینکه چگونه می تواند آنها را کنترل کند، پیش بینی می نماید، حتی یک لحظه نباید به خود ضعف راه بدهد. هشیاری و آگاهی اش نسبت به آمادگی حضور در مسابقه به هیچ وجه دچار تردید نخواهد شد. به عبارت دیگر تیرانداز می داند که همواره باید ثبات ذهن داشته باشد تا بوسیله آن بتواند فعالیتش را از نقطه نظر فنی تحت کنترل کامل داشته باشد بویژه هنگامی که تیرهایش به اهداف اصابت می کنند. او می داند که اگر به صورت مستمر تکنیک خود را کنترل نکند، دیر یا زود گرفتار یک مشکل تکنیکی می شود که زمان زیادی برای اصلاح آن لازم خواهد بود.
تیراندازی که اهمیت کنترل مستمر شرایط فنی خود را می داند در زمان تمرین فعال تر خواهد بود. او نه تنها از خود می پرسد ((چند هدف را زده ام؟)) بلکه سئوال می کند ((چگونه این اهداف را زده ام؟)) که این سؤال به روش او مربوط است. به محض اینکه یک تیرانداز متوجه شرایط احساسی نامطمئن خود شود، تلاش می کند علت فنی اشتباه خود را پیدا کند. در غیر اینصورت سایه ای از تردید به تفکرات او راه پیدا می کند. این سایه ناشی از یک مشکل حل نشده است که می تواند باعث صدمه بیشتری به عملکرد صحیح تیرانداز شود، بنابراین باید به سرعت، با مسئولیت و شفافیت آنها را بر طرف نمود. اینها دقیقا همان شرایط احساسی هستند که موجب خطای تیرانداز می شوند.
یک تیرانداز حسابگر، مثل سایر افراد مرتکب این اشتباه نمی شود که هدف اصابت نشده را دوباره در خواست کرده و آن را یک بار، دوبار..... یا تا ده بار بزند و اعتقاد پیدا کند که مشکل حل شده است. او مسیر خود را که شامل هدف مذکور است ادامه خواهد داد ولی نه در آن لحظه! تیرانداز حسابگر این قدرت را دارد که در اولین فرصت توقف کرده، فکر کند، وضعیت را تحلیل کرده و سپس جلسات تمرین خود را برنامه ریزی نماید. او باید این کار را به تنهایی انجام دهد تا دیگران را سرزنش نکرده و به علاوه تمرین انفرادی موجب می شود که سایر تیراندازان نیز روی او تاثیری نداشته باشند، نباید محدوده زمانی تعیین کند. توجه به همین ویژگی هاست که یک تیرانداز با هوش و آماده را از سایر تیراندازها متمایز می کند. آمادگی فنی باعث می شود که تیرانداز از مهارتهای خود آگاه بوده و نقطه قوتش همان "اعتماد به نفس" باشد. او به آرامی و با نوعی احساس لذت منتظر لحظه ای می ماند که پا روی جایگاه خواهد گذاشت. با اطمینان می داند که چطور می تواند پرواز هدف را متوقف کند و می داند که مطمئنا آن را متوقف خواهد کرد.
اعتماد به نفس
دانش آموزی که می داند به خوبی برای امتحان آماده است، در وضعیت روان شناختی مشابهی قرار دارد. او با خوش بینی، سهولت، اطمینان و آگاهی از توانایی هایش با امتحان مواجه می شود. او می داند که این آمادگی با موفقیت حتمی همراه خواهد بود. البته این احتمال نیز وجود دارد که همان دانش آموز فقط چند روز بعد با امتحان دیگری مواجه شود که می داند به خوبی برای آن آماده نیست. بدین ترتیب نامطمئن و مضطرب شده و هیچ کمک روانشناسی در دنیا وجود ندارد که بتواند برای غلبه بر این "ناراحتی و تردید ذهنی" ناشی از آمادگی ضعیف به او کمک کند.
وحشت، اضطراب، تردید .... اطمینان: معنای اینها چیست؟
اکنون می خواهیم شرایط احساسی یا روانی را درک کنیم که ذهن یک تیرانداز را هنگام مسابقه در اختیار دارند. ابتدا ببینیم لغت نامه در تعریف این واژه ها چه می گوید:
A. وحشت: واکنشی که ناگهان موجب توقف ذهن و بدن در پاسخ به یک خطر واقعی یا خیالی شده و قدرت عکس العمل را از فرد گرفته و او را به اقدامات غیر قابل کنترل وامی دارد.
B. اضطراب: هیجان ناشی از یک تردید عذاب آور.
C. تردید: وضعیتی که به دلیل الگوی حل مسئله نامناسب و/ یا ضعف در یادگیری این الگو منجر به کاهش احتمال موفقیت خواهد شد.
D. اطمینان: حالت مثبت ذهن بدون خطرات واقعی یا خیالی. وقتی این حوزه شرایط احساسی (خشم، اضطراب، تردید) را تحلیل می کنیم، در درجه اول، تردید را داریم که با افزایش شدت، به "اضطراب" و سپس به "وحشت" تبدیل می شود. تعریف "تردید" از نظر معنا بسیار روشن می باشد، که در بالا دیدیم. بنابراین در خصوص تیراندازی با این مشکل مواجهیم که چگونه می توان یک هدف را به طور مستمر و یکنواخت مورد اصابت قرار داد. اگر چه در صورتی که نتوانیم مسئله را به خوبی تعریف و حل کرده و یا بخواهیم مسئله را حل کنیم ولی الگوی حل مسئله را به خوبی ندانیم، در هر دو حالت خود را در وضعیت " تردید" درباره نتیجه اقدام خود قرار داده ایم. اگر این شرایط ادامه پیدا کند ممکن است باعث ((اضطراب)) شده و در موارد حاد به ((وحشت)) تبدیل شود.
الگوی حل مسئله
هنگام ارزیابی سطح فنی خود، بی رحم باشید .... این امر به شما کمک خواهد کرد. اکنون می خواهیم تحلیل وجود رابطه میان آمادگی فنی و پایداری روانی را به پایان ببریم. ((اطمینان)) مطلق یک حالت ذهنی است که برای تیراندازی موثر با هشیاری کامل نسبت به توانائی ها باید وارد آن شد. تیرانداز با مشکلاتش مواجه شده، آنها را حل کرده، الگوی حل مسئله برای تکامل را فرا گرفته و روی جایگاه قدم می گذارد، او مطمئن است که ((بازی را در اختیارد دارد)) و توانایی لازم برای این کار در او وجود دارد! هدف در حال پرواز هیچ فشار روانی روی او وارد نمی کند. این هدف برای او صرفا یک نقطه ارجاع و علامتی برای شروع فرآیند تیراندازی است. وقتی شما وارد این ((ساز و کار ذهنی)) می شوید دیگر فضایی برای مشکلات روانی وجود ندارد. بنابراین شما باید با خودتان بی رحم باشید تا سطح فنی ((واقعی)) خود را بدون مخفی کردن چیزی و بدون غرور کاذب درک کنید. اگر خودتان موفق نشدید، از یک تیرانداز با تجربه کمک بگیرید. نتیجه این تحلیل در طراحی برنامه بهبود عملکرد شما موثر خواهد بود.
با چه دیدگاهی به جایگاه تیراندازی نزدیک می شویم؟
یک مثال کوتاه در توضیح این مسئله به ما کمک می کند: سوابق امتیازات تمرینی و مسابقه ای شما نشان می دهد که میانگین اهداف مورد اصابت شما 5/22 از 25 بوده است بنابراین لازم است بسیار شدید روی تکنیک تیراندازی خود تمرین کنید. حال اگر در یک مسابقه 24 امتیاز از 25 امتیاز بدست آوردید، خوب است ولی نباید فورا به سراغ دوستان خود رفته و برای آن ها توضیح دهید که عدم کسب آن یک امتیاز، ناشی از یک هدف احمقانه بوده است. در عوض از خود بپرسید چه عامل فنی و چه شرایط ذهنی به شما اجازه داد که بجای 5/22 از 25 امتیاز، 24 هدف را بزنید. این دو دیدگاه کاملا متفاوت هستند. در حالت اول شما نشان می دهید که فقط به دنبال امتیازات بی فایده هستید و با خود فکر می کنید که کار من ارزش زیادی دارد زیرا 24 هدف را زدم. اما حالت دوم نشانه تمرکز بر بهبود مستمر مهارتهای فنی شما است. اینکار فایده زیادی داشته و حالتی از رضایتمندی به شما می دهد.
در اینصورت دیدگاه شما نسبت به مسابقه صحیح تر و دقیق تر بوده و برای خودتان هدف خوشایندی تعیین کرده اید که در ذهن شما شکل می گیرد. اگر در باره نتیجه تیراندازی شرط بندی کنید، حتی نیم امتیاز بهتر نخواهید شد. ایجاد انتظارات غیر واقعی موجب نوعی اضطراب می شود. بنا بر این پیش بینی کنید که بطور میانگین 5/2 هدف را در هر مسابقه از دست خواهید داد. اگر این عدد به صفر رسید شگفت زده نشده و خود را کنترل کنید البته احساس رضایتمندی اشکالی ندارد اما نباید فرآیند های معمول روانی خود را تحت تاثیر این موفقیت قرار دهید.
جالب است ولی پذیرفتن یک ضعف ذهنی، ساده تر از یک ضعف فنی است. در ورزش تیراندازی می بینیم که تیراندازها بطور کامل توانائیهای فنی خود را دنبال می کنند شاید به این دلیل که آنها برای کسب امتیاز 25 تلاش کرده و امتیاز ضعیف را به ((تزلزل ذهنی)) نسبت می دهند.
البته آنها باید خوشحال باشند که این ادعا صحت ندارد. این تیراندازها گمان می کنند که ارائه توضیح روانی برای مشکل آنها، حل آن را ساده تر می کند، در حالیکه چنین نیست. مشکلات روانی ((واقعی)) برای یک تیرانداز به دشواری قابل حل خواهد بود بنابراین مراقب باشید یک مشکل فنی معمولی را به یک مشکل خیالی تبدیل نکنید. شما باید به کمک یک تحلیل عمیق و دقیق، مشکل واقعی خود را شناسایی کنید. از سوی دیگر مشکلات روانی واقعی، مهم، پیچیده و دشوار، کاملا متفاوت هستند. این مشکلات برای تیراندازانی اتفاق می اقتند که مهارت فنی عالی خود را با پیروزی در رقابتهای مهم بین المللی اثبات کرده اند ولی ناگهان متوجه می شوند که دیگر نمی توانند پیروز شوند. تحلیل این موارد به دو نکته اساسی منجر می شود:
A- تیرانداز مذکور اگر چه از نظر تئوری دارای یک روش بهینه تیراندازی است، نمی تواند آنرا بطور صحیح بکار ببرد.
B- توانائیهای روانی او برای تمرکز بر مولفه های ضروری، بشدت مختل شده و امکان حفظ آنها وجود ندارد. در این شرایط روشهای متدوال برای حفظ تمرکز به او کمکی نخواهد کرد و همکاری نزدیک میان روانشناس و مربی می تواند بهترین نتیجه را داشته و به تیرانداز کمک کند که از باتلاق مذکور خارج شود. به خوبی تلاش کنید تا "محل" خطاهای خود را تعیین کنید. شاید تا اینجا گمان کنید که ما برای آمادگی روانی اهمیت نسبی قائل هستیم در صورتیکه چنین نیست. ما تلاش داریم به تیرانداز کمک کنیم تا خطاهای فنی خود را به وضعیت روانی نسبت ندهد. این مسئله برای تیراندازانی مهم است که نمی توانند عملکرد خود را استمرار دهند. چنین استدلالهایی بسیار خطرناک بوده و ممکن است شما را در مسیر نادرست پیش ببرد. تیرانداز از مشکل واقعی خود غافل شده و با تبدیل مشکل فنی به مشکل روانی، وقت خود و سایر افراد را بیهوه تلف می کند. برای توضیح دیدگاه خود نسبت به این موضوع تاکید می کنیم که ما طی سالهای اخیر جزﺀ اولین کسانی بودیم که لزوم مساعدت حرفه ای مستمر از طریق یک متخصص روانشناسی ورزشی را تبلیغ کرده ایم. ما فعالیت این افراد را مفید دانسته و تحت شرایط زیر از آن حمایت خواهیم کرد:
A- شرط نخست آن است که متخصص روانشناسی ورزشی به یک متخصص ((روانشناسی تیراندازی)) تبدیل شود. روانشناسان حرفه ای می دانند که برای کمک به تیرانداز جهت حداکثر استفاده از مهارتهای فنی او، تخصص در "روانشناسی ورزشی" به تنهایی کافی نیست. روانشناس باید با تیراندازی آشنا بوده و با تیراندازان و "تیم فنی" همراه باشد او باید ویژگیهای تیرانداز، جزئیات شخصیتی و ...... را علاوه بر شرایط احساسی "درک" کند. بعلاوه او باید خطاهای فنی تیرانداز را تشخیص دهد و بدین ترتیب کارآیی موثری داشته باشد. در اینجا از یک روانشناس حرفه ای یاد می کنیم که بواسطه فعالیت مستمر توانست دنیای تیراندازی به اهداف پروازی را شناخته و به آن نفوذ کند. ما لحظات موفقیت و تجربیات ارزشمندی را با هم تقسیم کرده ایم: پروفسورAlberto cei
B- شرط دوم آنست که وجود روانشناس در تیم نباید تیرانداز را از بهبود ویژگیهای فنی غافل کند. یکی از متداول ترین تجربیات در این حوزه آنست که تیرانداز نزد روانشناس رفته و چنین می گوید: ((من نمی توانم کارآیی تمرینات را در مسابقه تکرار کنم، میانگین اهدافی که در مسابقه می زنم حداقل یک یا دو هدف کمتر از تمرینات است)) و آنها نهایتاً می گویند ((باید روی وضعیت ذهنی خودم کار کنم)) می توانیم شرط ببندیم که آنها در صورت دسترسی به یک روانشناس، فورا به او مراجعه خواهند کرد. ما اعتماد داریم که این تیراندازان نیازی به روانشناس ندارند بلکه باید با تواضع برای تشخیص ضعف های فنی خود تلاش کنند.
تمرین و مسابقه باید با ذهنیت مشابه و با توجه به زمان مورد نیاز (حدود 25 دقیقه) برای یک گروه تیرانداز 6 نفره انجام شود.
باید به این تیراندازان یاد آوری نمود که مشکلات فنی غالبا بوسیله شرایط مطلوب، مثلا مکان تمرین، تمرین انفرادی یا همراه با دوستان صمیمی، پوشانده می شوند. در چنین شرایطی نقاط مرجع مثبت، تیرانداز را احاطه می کنند. هیچ فشاری وجود ندارد و وضعیت روانی بسیار مطلوب است. ما در تمرین هستیم و از دست دادن یک هدف عواقب عملی ندارد زیرا فقط داریم تمرین می کنیم. وجود این حالت ذهنی همراه با وضعیت های مطلوب خارجی و روان شناختی به سادگی این تصور را بوجود می آورد که همه چیز به خوبی پیش می رود. در این صورت تنها عامل کنترل برای تیرانداز این است که آیا هدف را زده است یا خیر ولی چگونگی این کار مطرح نخواهد بود . بعلاوه در شرایط مطلوب امکان اصابت اهداف، بیشتر می شود. و در نتیجه این شرایط موجب پوشاندن مشکلات فنی خواهد شد. و لحظه ای که خود را در مسابقه ببنیم، همه چیز ناگهان تغییر می کند: تنش روانی برای آغاز ((مسابقه)) ; محدوده تیراندازان (حتی زمانی که یکسان هستند، ما آن ها را متفاوت می بینیم) ; هم تیمی ها (کسانی که ما انتخاب نکرده ایم و احتمال دارد از آن ها خوشمان نیاید) ; ((ارزشی که از دست دادن هدف دارد)) ، (از دست دادن یک هدف هنگام تمرین اهمیتی ندارد .... ولی اکنون اینطور نیست. ما اکنون در حال مسابقه هستیم ..... مشغول مسابقه! لغت مسابقه در ذهن ما تکرار می شود) و درست در همین موقع است که مشکلات فنی ((پوشیده)) ظاهر می شوند. این شرایط استرس آور موجب می شود که محدودیت های فنی قدیمی دوباره مشهود گردند. بدین ترتیب اعتماد به نفس تیرانداز آسیب می بیند و کارآیی او ضعیف می شود این مسئله کاملا طبیعی است.
اگر مشکلات عدم آرامش روانی پس از کار متمرکز و دقیق روی تکنیک تیرانداز بر طرف نشوند (موارد بسیار نادر) با کمک یک روانشناس می توان مشکلات را بر طرف نمود. البته تصمیم گیری صحیح در این باره برای فرد تیرانداز بسیار دشوار است.
فصل قبلی را با این مطلب به پایان رساندیم که ما با چند جنبه روان شناختی از تیراندازی سروکار داریم و هم چنین چند نکته عملی در این فصل ارائه کردیم. اکنون جنبه های روانی تیراندازی را به روش عملی بررسی می کنیم. همانطور که متوجه شده اید، تحلیل قبلی برای توضیح یک جنبه عملی بسیار مهم صورت گرفت: این مسئله نوعی حالت سردرگمی است که باعث می شود شما مشکلات را به تزلزل روانی نسبت بدهید و نتیجه آن بروز خطاهای فنی، ساده یا پیچیده می باشد. به همین دلیل است که اگر مشکلات فنی مذکور بر طرف شوند، تزلزل روانی ناپدید یا بشدت ضعیف می شود. ما در طول سالهای تمرین، به دفعات با این وضعیت مواجه شدیم.
درباره معنای توانایی تفکر صحیح .
در پایان گرد هم آیی نظری و عملی، یکی از افرادی که نکاتی متفاوت با تجربیات چند ساله خود فرا گرفته بود، نزد گروهی از دوستان تیراندازی آمد و در حالیکه لبخند می زد گفت: پیش از این گردهم آیی، من هنگام تفکر موقع مسابقه، حالت چهره بسیار متمرکزی داشتم. البته این کار را بیشتر برای تاثیر گذاشتن روی رقبا انجام می دادم. اکنون متوجه شدم که من اصلا در باره چیزی فکر نمی کردم و اندیشه هایم بدون کنترل سرگردان بوده اند. و یکی از چیزهایی که ذهنم را مشغول می کرد تکرار این فکر بود: ((مراقب باش که خطا نکنی. در غیر اینصورت مسابقه را خواهی باخت.)) به همین سادگی بود که من عنصر اصلی این ورزش را فراموش کردم: هدف! من آنرا با ((یک دور)) یا حتی با ((مسابقه)) جایگزین کرده بودم. خوشبختانه اگر چه هنوز همین حالت را دارم اما یک تصویر فنی طراحی کرده ام که روی آن تمرکز می کنم. تصاویر ذهنی دارم که باید بخاطر آورده و آنها را در ذهنم بازسازی کنم. این چیزها ذهن مرا اشغال کرده و دیگر جایی برای تزلزل و انحراف وجود ندارد. می دانم که همواره باید روی چیزهایی تمرکز کنم و موارد زیادی هم برای فکر کردن وجود دارد. پس زمان گذشته و به سرعت نوبت من می رسد که روی جایگاه رفته و تیراندازی کنم. یک بار دیگر تکرار می کنیم که تیرانداز بوسیله ذهنیت و احساسات خود می تواند مفاهیم مثبت و منفی برای شروع هر دور از مسابقه داشته باشد:
افکار خوب:
چیزهایی وجود دارند که روی آن ها تمرکز خواهم کرد.
من در باره هدف فکر می کنم.
تصاویر ذهنی دارم که باید در ذهن خود باز سازی کنم.
روی موارد لازم تمرکز کرده ام.
زمان به سرعت می گذرد و جایی برای تزلزل و انحراف وجود ندارد ..... تقریبا نوبت من است که تیراندازی کنم.
افکار منفی:
طوری عمل کرده ام که برای تاثیر گذاری روی رقبا فکر کرده بودم.
من در باره هیچ چیز فکر نکردم.
افکارم سرگردان است.
به خودم گفتم: (( هدف را از دست نده)).
من به نتیجه ((دور)) فکر کردم.
به نتیجه نهایی مسابقه فکر کردم.
یاد بگیرید که سریع تر تمرکز کنید ....... با تمرین شروع کنید.
فرض کنید جزء آن تیراندازانی هستید که الگوی رفتاری طبیعی دارند.
در این شرایط افکار روی اقدامات تاثیر گذاشته و حتی می تواند مانع اجرای برخی اقدامات شود. در این شرایط مساعدت روانی ضروری است. بنا براین تیرانداز باید از اهمیت اندیشه های خود آگاه باشد. او می داند که با استفاده درست از تفکرات خود می تواند بهترین نتیجه را از یک تکنیک معین بگیرد. او نباید نامطمئن باشد. انگیزه فردی و تمایل زیادی دارد که روی جایگاه رفته و هدف ها را بزند. او خوشبین، راحت، مطمئن بوده و از توانایی های فنی خود آگاه است. شما باید در این وضعیت باشید و تفاوتی نمی کند که می خواهید جلسه تمرین را شروع کنید یا مسابقه. هر گاه که این احساس را نداشتید باید فکر کنید که چرا چنین است. دوباره تکرار می کنیم. به محض اینکه روی جایگاه پا می گذاریم- که از جلسات تمرین شروع می شود- باید یک مکانیسم خود کار به راه بیفتد که به ما کمک کند از اوقات تمرکز به اوقات آرامش گام بگذاریم. این کار موجب می شود که نظم خاصی در فعالیت های ما ایجاد شده و بهترین استفاده را از توانایی های خود ببریم.
باید خاطر نشان کنیم که کتاب های زیادی در مورد تمرکز و آسایش بصورت عملی وجود دارد.
یوگا، zen ، فلسفه های شرقی همگی روی روش های تمرکز و آسایش تاکید دارند. البته اگر فقط به یک کمک برای تیراندازی به اهداف پروازی متکی باشید، همه نیازهای شما بر آورده نخواهد شد. آشنایی با اندیشه های متفاوت به شما کمک می کند که جنبه های متفاوت زندگی شامل تیراندازی را با دیدگاهای متفاوت بینید.
به همین دلیل بهتر است با یک روانشناس ورزشی مشورت کنید. او می تواند موارد مفیدی به شما بیاموزد و توانایی های تمرکز و آسایش را فقط تا میزانی که نیاز دارید در شما تقویت کند. به عنوان مثال شما را قادر می سازد که 25 دقیقه یعنی در طول زمان یک مسابقه عملکرد صحیح و دقیق داشته باشید. در عین حال مهارتهای تبدیل تمرکز به آسایش را طی همین 25 دقیقه به شما می آموزد.
شما باید متقاعد شوید که هنگام تمرین کارهای زیادی دارید که باید انجام دهید و باید مهارتهای روانی و تکنیک خود را برای همین مدت 25 دقیقه تقویت و هماهنگ نمایید. اکنون می خواهیم زمان یک دور مسابقه را برای یک تیرانداز تحلیل کنیم. او حدود 21 دقیقه در حالت آماده باش و 4 دقیقه و 40 ثانیه روی جایگاه مشغول تیراندازی است. اکنون این زمان را به یک بار روی جایگاه رفتن تبدیل می کنیم. تیرانداز حدود 2 دقیقه و 40 ثانیه در آماده باش و 35 ثانیه مشغول تیراندازی است پس با زمانهای کوتاهی سرو کار داریم که همراه با قابلیت فنی، امتیاز شما را تعیین خواهند کرد. اکنون ببینیم طی این زمان کدام کارها را نباید انجام داد:
نباید اهمیت بیش از اندازه ای برای فعالیتهای خود قائل شوید. شما فقط مشغول انجام یک ورزش هستید که ارتباطی به زندگی، عشق یا شرف شما ندارد. تیراندازی فقط یک ورزش است .
نباید اشتباهات خود را بیش از اندازه جدی بگیرید. اشتباهی که اتفاق افتاد مربوط به زمان ((گذشته)) بوده و تحلیل و تصحیح آن مربوط به زمان ((آینده)) است. نباید اجازه دهید این اشتباهات روی ((وضعیت فعلی)) شما تاثیر بگذارد.
نباید عجله داشته باشید. هر دور مسابقه حدود 25 دقیقه طول می کشد. نتیجه این مسابقه وابسته به عملکرد شما در لحظات مختلف این زمان است.
از شکست خوردن نهراسید. شکست یک تنبیه نبوده بلکه یک اتفاق متداول در مسیر موفقیت شماست.
به سر نوشت رقیب خود توجه نکنید. در تیراندازی رقیب وجود ندارد. هر تیرانداز باید پاسخ خود را به توانائیهایش برای اجرا یا عدم اجرای خواسته های خود پیدا کند.
نباید در مورد نتیجه یک دور مسابقه یا از آن بدتر در باره نتیجه کل مسابقه فکر کنید. حتی بهترین تیراندازان هم نمی توانند نتیجه یک دور مسابقه را بدانند چه رسد به کل مسابقه. فقط باید به نتیجه اصابت هر هدف فکر کنید.
نباید به افکار خود اجازه دهید بدون کنترل حرکت کنند، در اینصورت هدف از ذهن شما بیرون می رود.
برای جلوگیری از وقوع شرایط فوق باید زمان انتظار میان دفعات تیراندازی را با افکار مفید و الگوهای رفتاری مناسب پر کنید. فقط کافیست توصیه های متخصصان روانشناسی را اجرا کنید. نقطه قوت این توصیه ها آن است که در مورد سایر تیراندازان امتحان شده و موثر بوده اند بنابراین می توانید با خیال آسوده به آنها اطمینان کنید. البته می توان الگوهای مذکور را به نوعی اصلاح کرد تا با شخصیت و خواست های شما هماهنگ شود اما در هر حال نتیجه آنها باید شما را قادر کند که در زمان 2 دقیقه و 40 ثانیه میان یک بار تیراندازی روی جایگاه و حضور مجدد در جایگاه، تفکر صحیحی داشته باشید. اکنون این زمانهای انتظار را در دو بخش مهم ارزیابی می کنیم:
آرامش
فرض کنیم فعالیت روی جایگاه را همین لحظه تمام کرده ایم و انرژی های روانی و فیزیکی را به صورت انفجاری مصرف کرده ایم حال باید این انرژی ها را در فاز آرامش، مجدداً کسب کنیم. حالا باید فورا در چند دهم ثانیه ذهن خود را به طور کامل تخلیه کنیم. این کار فقط با کمک یک روانشناس و طی حدود 8 هفته جلسات تمرینی امکانپذیر خواهد شد. هدف از این کار آن است که برای چند لحظه ذهن خود را تا آنجا که امکان دارد از تیراندازی دور کنیم تا فشارهای مربوط به آن بر طرف شوند. همچنین می توان از دستور العمل زیر استفاده کرد:
1- چشمهای خود را به سمت پایین دوخته و به آرامی تا 10 بشمارید. 15 ثانیه
2- سه بار نفس عمیق کشیده و روی صدای ورود و خروج هوا به ششهای خود تمرکز کنید. 15 ثانیه
3- دو مرتبه تا 10 شمرده و آنها را با رتیم تنفس خود همزمان کنید. 30 ثانیه
4- یک صحنه تاثیر گذار در ذهن خود تصور کنید که شما را شاداب می کند. 20 ثانیه
کل زمان آرامش 80 ثانیه
تمرکز:
اکنون توانسته ایم اندیشه های خود را طی مدت یک دقیقه، از تیراندازی و پیامدهای آن دور کنیم. اگر نتوانید اینکار را انجام دهید بدین معناست که روش انجام آن را به خوبی فرا نگرفته اید و باید در این راه تلاش کنید. زیرا ناتوانی در انجام آن امکان ورود سایر تفکرات مخرب را به ذهن شما فراهم می کند.
حالا به مرحله ای رسیده اید که باید قبل از گام گذاشتن روی جایگاه، مرحله تمرکز را انجام دهید.
1- دوباره باید از مرحله روانی خارج شوید و به فضای تیراندازی وارد شوید. برای اینکار به بالا نگاه کرده و چشم های خود را به سرعت باز و بسته نمائید. در همین زمان با اراده و به صورتی مصمم باید اسلحه را در دست خود بفشارید. هنگام نزدیک شدن به نوبت بعدی تیراندازی می توانید این کارها را همزمان انجام دهید. 15 ثانیه
2- دو جعبه فشنگ برداشته و به دقت آنها را بررسی کنید. کیفیت، قدرت و قابلیت آنها که شما را در فعالیت پیروزمندانه تان کمک می کند، تحسین کنید. 10 ثانیه
3- هدف در حال پرواز و اقدام به تیراندازی را در ذهن خود مجسم کنید. در اینجا باید هر آنچه آموخته اید به کار ببرید. مثل این است که تیراندازی را واقعا در ذهن خود انجام می دهید. 20 ثانیه
4- هنوز نیم دقیقه تا رسیدن به زمان تیراندازی وقت دارید. آرام بمانید. اکنون به هدف هایی که در حال پرواز هستند نگاه کنید. از این لحظه به بعد هر آنچه هنگام تیراندازی انجام می دهید را روی هدفهای نفر قبلی تصویر سازی کنید. لحظه مورد نظر نزدیک می شود و شما سرنوشت هدف را تعیین می کنید. 25 ثانیه
5- فقط چند ثانیه تا قدم گذاشتن روی جایگاه فاصله دارید. عینک دودی و کلاه خود را تنظیم کرده و دستهای خود را خشک کنید. جایگاه خالی و نوبت شماست. 10 ثانیه
کل زمان تمرکز 80 ثانیه
فعالیت روی جایگاه:
روی جایگاه رفته و مستقر شوید. آن را جایگاه خودتان در نظر بگیرید. باید استقرار محکم پاهای خود را روی جایگاه حس کنید. نگاه و توجه خود را متمرکز کنید. یک یا دو فشنگ درون تفنگ قرار دهید وقتی تفنگ را می بندید نفس عمیق کشیده و وضعیت صحیح را اتخاذ کنید. وقتی نیمی از نفس را بیرون دادید، در خواست پرتاب هدف کرده و تا اتمام تیراندازی نفس خود را نگاه دارید. ظاهر شدن هدف فقط علامتی برای شروع فعالیت شماست و فعالیت شما نیز اجرای کامل تکنیکی است که خودتان طراحی کرده اید. آرام بمانید، تمرکز کنید و همین مراحل را برای سایر اهداف بدون توجه به نتیجه هدفهای قبلی تکرار کنید. 35 ثانیه
پس از هشتمین حضور در جایگاه، دور تمام می شود. باید آرام شده و ذهن خود را تا حد امکان از فعالیتهای قبلی خالی کنید. جلوی هر نوع اندیشه مثبت یا منفی نسبت به دور قبلی را بگیرید. پیش از اتمام مسابقه نباید درباره علت از دست دادن هدفها فکر کنید. در صورت امکان، ربع ساعت با چشمان بسته استراحت کنید. در صورت نیاز می توانید به آرامی چیزی بنوشید. اکنون آماده اید تا مجددا وارد دنیای تیراندازی شوید.
اگر در باره نکته ای پیرامون دور قبلی ابهام دارید، حالا باید با مربی خود مشورت اما از حالت آرامش خارج نشوید. از یک مسابقه تا مسابقه بعد چه کار باید بکنید؟
سعی کنید تا حد امکان طبیعی باشید. از بحثهای داغ اجتناب کنید. شادابی خود را حفظ کنید. در باره تیراندازی و اهداف ناموفق با دیگران صحبت نکنید. به موسیقی دلخواه خود گوش کنید. مطالعه کنید و ..... 20 دقیقه پیش از دور بعدی کمی حرکات کششی انجام دهید تا ماهیچه هایتان فعال شوند. کمی نرمش کنید. 10 دقیقه قبل از رفتن به جایگاه، هر آنچه لازم دارید به محل تیراندازیِ دور بعدی ببرید. اهداف را در حالی که راحت نشسته اید تماشا کنید. آنها همواره آن طور که شما می خواهید نیستند. شاید کمی بالاتر یا پایین تر باشند. آنها را نگاه کنید ولی نگذارید روی شما اثر بگذارد. شما به اندازه ای در تکنیک خود مهارت دارید که می توانید هدف را در ارتفاع بالا و پایین در حالی که با دست دیگر خود یک بشکه را نگه داشته اید بزنید! یکی از نقاط قوت شما همین است. همینطور که منتظر نوبت خود هستید چند بار تیراندازی را به صورت ذهنی شبیه سازی کنید.
.gif "Khansariha (226)")
.gif "Khansariha (290)")
.gif "Khansariha (8)")
.gif "Khansariha (256)")
.gif "Khansariha (172)")